∆ιδάσκουµε συχνά τους φοιτητές µας ότι το Σύνταγµα του 1975 είναι από τα αρτιότερα στην Ευρώπη. Αυτό όµως είναι αλήθεια µόνο για τους βασικούς άξονες.
Στις λεπτοµέρειες, το Σύνταγµα περιέχει πολλές φοβικές διατάξεις. Σε διάφορα σηµεία έχει φτιαχτεί για ένα κράτος που φοβάται τους πολίτες του. Αυτά είναι καιρός να αλλάξουν. Πρωτίστως, να απαλλαγούµε από τις διατάξεις που εκπέµπουν δυσπεψία προς τη φιλελεύθερη ευρω παϊκή παρακαταθήκη.
∆εν έχω στο µυαλό µου µόνο το Άρθρο 16. Ενώ το αµερικανικό Σύνταγµα περιέχει µία πρόταση για την ελευθερία της έκφρασης, το δικό µας αφιερώνει ένα από τα εκτενέστερα άρθρα του, µε πλήθος περιορισµών και δυνητικών απαγορεύσεων.
Προβληµατικό είναι το Άρθρο 106 παρ. 1, το οποίο κατοχυρώνει ένα οικονοµικό σύστηµα κρατικού προγραµµατισµού αντίθετο σε βασικές παραδοχές του ευρωπαϊκού οικονοµικού Συντάγµατος. Αυτό το σύστηµα υπέθαλψε την κρατική πατρωνία στην οικονοµία, τον συντονισµό και την προστασία ορισµένων µεγάλων παικτών σε βάρος της δηµιουργικής πίεσης που µόνο ο ελεύθερος ανταγωνισµός επιφέρει.
Είναι αναγκαία η αναστροφή αυτής της λογικής. Και η θέσπιση της υποχρέωσης του κράτους να ενθαρρύνει την καινοτοµία και να διασφαλίζει σταθερό και υποστηρικτικό ρυθµιστικό καθεστώς.
Όπως όµως οι οικονοµικοί θεσµοί πρέπει να είναι ανοιχτοί, το ίδιο ισχύει για την κοινωνία και τη δηµοκρατία. Η ρητή κατοχύρωση της επιστολικής ψήφου για τις εθνικές εκλογές (µε τις δέουσες εγγυήσεις) και η καθολική απαγόρευση των αθέµιτων διακρίσεων στη διαµόρφωση και λειτουργία των αστικών θεσµών θα συµβάλουν σε αυτή την κατεύθυνση.
Τέλος, µπορεί ρητά να οριστεί ότι το Σύνταγµα ερµηνεύεται σύµφωνα µε τις αρχές του ∆ικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των ∆ικαιωµάτων του Ανθρώπου.
Παράλληλα, πρέπει να αναζητήσουµε ρυθµίσεις που να αναχαιτίζουν ή πάντως να αδρανοποιούν κινδύνους οπισθοχώρησης – ιδίως από φοβικές αντισυστηµικές δυνάµεις που βλέπουµε να αναπτύσσονται σε όλη την Ευρώπη.
Τέτοιες ενδέχεται να αποκτήσουν ισχύ αν εκλείψουν οι πολιτικές προϋποθέσεις των αυτοδύναµων κυβερνήσεων.
Η θωράκιση της ανεξαρτησίας των θεσµών του κράτους από τον βραχυπρόθεσµο πολιτικό έλεγχο, η κατάργηση της επιλογής της ηγεσίας της ∆ικαιοσύνης από το εκάστοτε Υπουργικό Συµβούλιο και η αναθεώρηση του Άρθρου 86 περί ποινικής ευθύνης υπουργών θα αποτελέσουν βήµατα σε αυτή την κατεύθυνση.
Πρέπει να σκεφτούµε και άλλα. Η ισχυρή κοινωνία προϋποθέτει ένα ορθολογικό κράτος, που τιθασεύει τα αυταρχικά ένστικτα και επενδύει στην ήπια ισχύ και τον µακρύ ορίζοντα.
*Νίκος Παπασπύρου: Αναπληρωτής Καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 28/09/2024
